Thỏa thuận CBAM để lại cơ hội hỗ trợ các nhà xuất khẩu, trợ cấp phát thải carbon miễn phí khẩn cấp

Ngày 18/12, các nhà lập pháp EU đã đạt được thỏa thuận tạm thời các chi tiết cuối cùng liên quan đến thuế theo kế hoạch của EU với một số sản phẩm nhập khẩu dựa trên lượng khí thải carbon của chúng.

Các nhà lập pháp đã đồng ý hầu hết các chi tiết liên quan đến cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU, ví dụ như các lĩnh vực sẽ được cơ chế này điều chỉnh và ngày bắt đầu. Nhưng một số khía cạnh gây tranh cãi hơn, chẳng hạn như lộ trình thực hiện theo từng giai đoạn và khả năng hỗ trợ xuất khẩu của EU, cần được thống nhất cùng với các đề xuất liên quan liên quan đến việc xem xét kế hoạch mua bán khí thải của EU và quỹ khí hậu xã hội. CBAM được thiết kế  để các nhà nhập khẩu có nghĩa vụ phải trả cùng một mức giá carbon cho lượng khí thải như ngành công nghiệp nội địa EU. Tuần trước, các nhà lập pháp đã bổ sung điện và hydro vào phạm vi đánh thuế vốn đã bao gồm sắt, thép, xi măng, nhôm và phân bón.

Trong các cuộc đàm phán căng thẳng kéo dài những ngày cuối tuần qua, đại diện Nghị viện châu Âu và các quốc gia thành viên EU đã đồng ý thuế carbon sẽ được thực hiện dần trong khoảng thời gian từ năm 2026 đến năm 2034. Họ cũng yêu cầu Ủy ban châu Âu đánh giá rủi ro các ngành công nghiệp sẽ rút khỏi châu Âu để đến các khu vực tài phán có các quy định về khí hậu ít nghiêm ngặt hơn, một hiện tượng được gọi là rò rỉ carbon. Thỏa thuận quy định rằng đến năm 2025, cơ quan điều hành EU phải đưa ra một đề xuất lập pháp tuân thủ các nguyên tắc của WTO để giải quyết rủi ro này. Các nhà lập pháp cũng đồng ý dành thêm kinh phí cho các nước EU để hỗ trợ các ngành có xuất khẩu kém cạnh tranh trên thị trường toàn cầu do các biện pháp khí hậu của EU. 

Lộ trình thời gian

Thời gian cho từng giai đoạn áp dụng CBAM sẽ phản ánh giai đoạn loại bỏ các khoản phụ cấp phát thải carbon miễn phí theo EU ETS. Vào năm 2026, 2,5% các khoản phụ cấp miễn phí sẽ bị loại bỏ dần và được thay thế bằng hạn ngạch CBAM. Sau đó, tỷ lệ loại bỏ dần các khoản phụ cấp miễn phí hàng năm tăng lên 5% vào năm 2027, 10% vào năm 2028, 22,5% vào năm 2029, 48,5% vào năm 2030, 61% vào năm 2031, 73,5% vào năm 2032, 86% vào năm 2033 và 100% vào năm 2034 .Điều này có nghĩa vào năm 2034, biện pháp biên giới carbon của EU sẽ hoạt động đầy đủ. Cả Ủy ban và hội đồng đã chọn từng bước áp dụng CBAM từ năm 2026 đến 2035. 

Hỗ trợ tài chính cho xuất khẩu           

Ủy ban và Hội đồng đã phản đối việc cung cấp tín dụng xuất khẩu cho các lĩnh vực CBAM, theo yêu cầu của ngành, vì sợ chúng sẽ không tương thích với các nghĩa vụ của WTO. Những người ra quyết định vào cuối tuần có thể đưa ra một “hệ thống phanh khẩn cấp” giúp giảm tỷ lệ giảm các khoản trợ cấp miễn phí nếu có vấn đề nảy sinh xung quanh việc thực hiện. 

Ngoài ra, báo cáo viên của quốc hội về ETS Peter Liese nói rằng 3,5 tỷ euro đã được cung cấp cho các quốc gia thành viên EU để hỗ trợ quá trình khử cacbon trong ngành của họ ‘đặc biệt là những lĩnh vực được CBAM chi trả. Sẽ có những lời kêu gọi tài trợ cụ thể trong khuôn khổ quỹ đổi mới của EU để giúp ngành thép và phân bón nói riêng khử cacbon cũng như đánh giá của Ủy ban vào năm 2025.

Sự chỉ trích từ cả ngành và các tổ chức phi chính phủ

Thỏa thuận này đã bị chỉ trích bởi ngành công nghiệp thép châu Âu, vốn nằm trong  phạm vi của cơ chế ngay từ đầu. “Chúng tôi rất lo ngại về việc thiếu giải pháp cụ thể chống lại rủi ro rò rỉ carbon trên thị trường xuất khẩu, trong khi quỹ đạo loại bỏ trợ cấp miễn phí xác định trước được thiết lập ở giai đoạn này,” Tổng giám đốc Hiệp hội Thép Châu Âu Axel Eggert cho biết. “Nếu không tìm ra giải pháp cụ thể trước năm 2026, xuất khẩu thép trị giá 45 tỷ euro đang bị đe dọa hiện hữu, do giá carbon tăng theo cấp số nhân ở EU mà không có giá tương đương ở thị trường nội địa của các đối tác thương mại lớn của EU”. Ông cho rằng: “Điều cần thiết là các tổ chức của EU phải quay trở lại vấn đề này càng sớm càng tốt trong quá trình xem xét dự kiến để đưa ra biện pháp hiệu quả. Liese đã đáp lại lời chỉ trích này :”hoặc họ không muốn tiến hành quá trình khử cacbon, hoặc họ đã không đọc văn bản”. 

Khung thời gian cũng bị các tổ chức phi chính phủ chỉ trích, trong đó Carbon Market Watch gọi quá trình triển khai CBAM dần dần là “ngoài thời kỳ băng giá”. Ủy ban hoan nghênh thỏa thuận và gọi đó là “một bước cơ bản để đạt được cam kết của EU nhằm giảm lượng khí thải nhà kính ròng ít nhất 55% vào năm 2030”. Thỏa thuận hiện sẽ cần được Quốc hội và Hội đồng thông qua, dự kiến vào đầu năm 2023. Cả hai cuộc bỏ phiếu có thể chỉ là thủ tục, vì các đại diện từ đảng xanh, cánh tả và cánh hữu bảo thủ cũng ủng hộ thỏa thuận này.

Nguồn: Thương vụ Việt Nam tại Bỉ